Μεγαλώνοντας παιδιά με αυτοεκτίμηση

Τα στυλ γονικότητας και πως επιδρούν στην αυτοεκτίμηση και αυτοπεποίθηση του

παιδιού

Ως στυλ γονικότητας ορίζεται ένα “σύνολο συμπεριφορών ανατροφής των παιδιών

με γενικό χαρακτήρα για ένα ευρύ σύνολο συμπεριφορών”, σύμφωνα με τους Bigner et al.

(2020). Ανάμεσα σε άλλες υποχρεώσεις των γονέων, σημαντική είναι η ευθύνη τους για τη

δημιουργία θετικής αυτοεκτίμησης και αυτοαντίληψης στα παιδιά. Συνεπώς, το στυλ

γονικότητας επηρεάζει σημαντικά αυτόν τον τομέα.

Σύμφωνα με τη θεωρία της προσκόλλησης Βowlby (1980 στο Krauss et al., 2021), η ασφαλής σύνδεση και η υψηλή φροντίδα υποδηλώνουν πως σε εκτιμούν οι άλλοι κι έτσι αυξάνεται η αυτοεκτίμηση στα

παιδιά. Ταυτόχρονα, υπάρχει ένας μικρός αριθμός μελετών που συσχετίζουν τη γονική

ζεστασιά με την επίδραση μεσαίου μεγέθους στην αυτοεκτίμηση (Krauss et al., 2021), ενώ

είναι δεδομένο πως “η σωματική τιμωρία καταστρέφει τον αυτοσεβασμό και την

αυτοεκτίμηση του παιδιού” (Τζίκου, 2007). Ωστόσο, αξιοσημείωτα ευρήματα αναφέρουν

πως το στυλ γονικότητας δεν είναι από μόνο του αρκετό για την ανάπτυξη της

αυτοεκτίμησης, πως η ιδιοσυγκρασία και η αυτοεκτίμηση του ίδιου του παιδιού δύνανται

να αλλάζουν το στυλ γονικότητας του γονέα, καθώς και πως δεν υπάρχει σημαντική

διαφορά που να σχετίζεται με το φύλο του γονέα, το στυλ γονικότητας σε σχέση με την

ανάπτυξη, περισσότερο ή λιγότερο, της αυτοεκτίμησης (Pinquart et al., 2019).

Τα στυλ γονικότητας κατηγοριοποιήθηκαν, αρχικά, από την Βaumrind σε

αυταρχικό, επιτρεπτικό και διαλεκτικό, ενώ αργότερα οι Maccoby και Martin πρόσθεσαν

ακόμη μια κατηγορία, το αδιάφορο (Bigner et al., 2020).

-Το αυταρχικό στυλ διακατέχεται από αδιαλλαξία, σκληρούς κανόνες και εξουσιαστική

συμπεριφορά από πλευράς του γονέα. Άρα είναι μια μονόπλευρη επίδραση χωρίς

δημιουργία σύνδεσης με το παιδί και συνεπώς, αφού το παιδί δεν εισακούγεται, “ωθεί τα

παιδιά να αναπτύξουν αρνητική ιδέα για τον εαυτό τους” (Βigner et al., 2020).

-Το επιτρεπτικό στυλ πάσχει από δομή και πλαίσιο, κάτι που είναι αναγκαίο για την

αίσθηση ασφάλειας κι εμπιστοσύνης που αναπτύσσουν τα παιδιά και εξαντλείται στη

φροντίδα και στις παροχές.

-Το διαλεκτικό στυλ βασίζεται στην ανάπτυξη αυτονομίας των παιδιών σύμφωνα με τα

αναπτυξιακά στάδια, θέτει όρια με επεξηγήσεις, ενώ ταυτόχρονα, μέσα σε αυτά τα όρια

και το πλαίσιο υπάρχει μέριμνα για ανάληψη πρωτοβουλίας από τα παιδιά. Σύμφωνα με

τους Βigner et al. (2020), “τα παιδιά αυτών των γονέων βασίζονται στον εαυτό τους, έχουν

υγιή αίσθηση προσωπικής αυτονομίας και καλή σχολική επίδοση”, γεγονότα που

ενισχύονται από τη θετική αυτοεκτίμηση και αυτοαντίληψη.

-Επιπλέον, στο αδιάφορο στυλ, εντάσσονται γονείς που δεν εμπλέκονται στη φροντίδα,

είναι αδρανείς και στερούν από τα παιδιά την αλληλεπίδραση, συνεπώς αυτά δε

λαμβάνουν σήματα εκτίμησης και θετικής ανατροφοδότησης για τον εαυτό τους.

Άλλα στυλ γονικής μέριμνας, όπως αναφέρονται από τους Awiszus et al. (2022),

είναι το attachment parenting από τον παιδίατρο Sears και βασίζεται στη θεωρία της

προσκόλλησης δίνοντας σημασία στην έγκαιρη ανταπόκριση και κάλυψη των αναγκών του

μωρού. Αυτό προάγει την αυτοεκτίμηση αφού αυτή η θετική ανταπόκριση συνδέεται με

θετικά αποτελέσματα στην κοινωνική ζωή και στην ικανοποίηση από τον εαυτό (Awiszus

et al., 2022). Ακόμη ένα τύπος γονικότητας είναι ο γονέας ελικόπτερο, δηλαδή μια

υπερπροστατευτική εμπλοκή των γονέων στη ζωή του παιδιού η οποία δεν ευνοεί την

αυτοεκτίμηση, αφού οι γονείς παρεμβαίνουν σε κάθε ματαίωση και δυσκολία δίνοντας στο

παιδί την εντύπωση πως εκείνο δεν τα καταφέρνει.

Μεγαλώνοντας Παιδιά με αυτοεκτίμηση

Η ενίσχυση της θετικής αυτοεκτίμησης του παιδιού συμβαίνει μέσα στην οικογένεια

από τα πρώτα χρόνια της ζωής του, τότε που βρίσκεται στα ψυχοκοινωνικά αναπτυξιακά

στάδια αυτονομίας ή αμφιβολίας και πρωτοβουλίας ή ενοχής, αναπτυξιακές κρίσεις του

“Εγώ”, σύμφωνα με τον Erikson (Παρασκευόπουλος, 1985). Καλές πρακτικές προς αυτή

την κατεύθυνση, λοιπόν, είναι οι γονείς να ορίζουν ένα πλαίσιο, αλλά μέσα σε αυτό τα

παιδιά να μπορούν να λαμβάνουν πρωτοβουλίες για το σώμα τους, όπως ποια ρούχα θα

φορέσουν, εφόσον τους έχουν οριοθετήσει τον χώρο από τον οποίο μπορούν να

επιλέξουν. Παρομοίως με τη σίτιση, με στόχο να τρώνε τα παιδιά υγιεινά, οι φροντιστές

βάζουν το πλαίσιο για το είδος τροφών που μπορούν τα παιδιά να επιλέξουν για

δεκατιανό, αλλά δίνουν στα παιδιά το δικαίωμα της επιλογής.

Επιπλέον, είναι σημαντικό να ενθαρρύνονται τα παιδιά από τους γονείς να

εστιάζουν στις λύσεις από μικρή ηλικία. Έτσι, την ώρα που θα γίνει μια ζημιά, αντί για

αντιπαράθεση ή τιμωρία, είναι μια καλή πρακτική ο φροντιστής να παροτρύνει το παιδί για

την εύρεση μιας λύσης (Gottman, 2011), κι αν το παιδί βρίσκεται σε πολύ μικρή ηλικία,

μπορεί να βοηθήσει με καταιγισμό ιδεών, προτείνοντας ο ίδιος κάποιες λύσεις.

Eπιπροσθέτως, σύμφωνα με τον Gottman (2011), η λεκτικοποίηση των συναισθημάτων

του παιδιού, αλλά και η “ενεργητική ακρόαση” (Gordon, 2016), όταν το παιδί βρίσκεται σε

ένταση, συμβάλλουν στη συναισθηματική ανάπτυξή του, κάτι που θα του επιτρέψει να

αποκτήσει “συνείδηση του εαυτού του και να θέτει σε κίνηση συμπεριφορές που θα

χρειάζονται σε διάφορες περιστάσεις” (Filliozat, 2001). Με αυτούς τους τρόπους, η

συναισθηματική ανάπτυξη είναι βασικό κομμάτι της θετικής αυτοαντίληψης και δίνει

δεξιότητες για επιτυχείς πράξεις που θα προάγουν συνεχώς την αυτοεκτίμηση, αφού

γνωρίζοντας το παιδί τι νιώθει, ηρεμεί πιο εύκολα και μαθαίνει το πλαίσιο που μπορεί να

αντιδρά και “είναι πιθανότερο να συγκεντρώνεται καλύτερα, να έχει καλύτερες σχέσεις με

τους συνομηλίκους και θετική σχολική επίδοση” (Gottman, 2011), βασικά γεγονότα που

αυξάνουν και την αυτοεκτίμηση.

Τέλος, μια ακόμη πρακτική είναι τα οικογενειακά συμβούλια όπως τα προτείνουν οι

Lott και Nelsen (2024) όπου τα μέλη της οικογένειας κάθονται όλα μαζί χωρίς απόσπαση

άλλων δραστηριοτήτων, ανταλλάσσουν μια φιλοφρόνηση, συζητούν ένα πρόβλημα κι

εστιάζουν σε μια σχετική, βοηθητική και λογική λύση η οποία διακατέχεται από σεβασμό,

ενώ στο τέλος συμμετέχουν σε μια διασκεδαστική δραστηριότητα.

Λέξεις Κλειδιά

στυλ γονικότητας, αυτοεκτίμηση, αυτοανατίληψη, διαλεκτικός γονέας

Βιβλιογραφικές Αναφορές

Awiszus, A., & Koenig, M. (2022). Parenting styles and their effect on child development

and outcome. Journal of student research. 11 (3), 1-10

Bigner, J. J., & Gerhardt, C. (2020). Σχέσεις γονέα - παιδιού. Εισαγωγή στη γονικότητα.

(μτφ . Φυριππή, Ι.). Πεδίο

Filliozat, I. (2001). Η Νοημοσύνη της Καρδιάς. Εναλλός

Gottman, J. (2019). Η συναισθηματική νοημοσύνη των παιδιών. Πεδίο

Κraus, S., & Robins, R. (2020). Family enviroment and self-esteem development:

Longitudinal study from age 10-16. J pers soc psychol, 119 (2), 457-478. doi:10.1037/

pspp0000263.

Lott, L. & Nelsen, J. (2024). Eκπαίδευση γονέων στη θετική διαπαιδαγώγηση. 7η έκδοση.

(μτφ. Καραγρηγόρη, Φ.) Positive Discipline

Pinquart, M., & Gerke, D. C. (2019). Assosiations of parenting styles with self_esteem in children

and adolescents: A meta-analysis. Journal of chirld and family studies, 28, 2017-2035.

Παρασκευόπουλος, Ι. (1985). Εξελικτική ψυχολογία. B’ Τόμος.

Τζίκου, Ε. (2007). Κεφάλαιο 5. Σε Νικολαΐδης κ.α (Επιμ.), Η εξάλειψη της σωματικής τιμωρίας στα

παιδιά: Ένα εγχειρίδιο για επαγγελματίες που εκπαιδεύουν ή συνεργάζονται με γονείς (59-81).

Ινστιτούτο Κοινωνικής Προστασίας και Αλληλεγγύης